Alexander Exarh

Contributed by: Selçuk Akşin Somel

Diğer adları Aleksandır Stoilov Boev (Beyoğlu), Hacı Beyoğlu, Aleksandridi Efendi. Tanzimat dönemi Bulgar siyasetçisi, cemaat önderi, gazeteci, Osmanlı diplomatı. Bulgar ulusal rönesansının önde gelen kişilerinden. II.Mahmud, Abdülmecid, Abdülaziz, V.Murad, II.Abdülhamid devirleri.

Lived 1810(?)-1891

Doğum tarihi ve yeri : Yaklaşık olarak 1810 Eski Zağra (Stara Zagora)

Ölüm tarihi ve yeri : 1891 (Sofya ?)

Family

• Dedesinin babası Eski Zağra piskoposluk mıntıkası baş piskoposunun diyakozu Rusi idi.

• Dedesinin adı Boyo Rusev idi.

• Amcası İvan Hacıboev (Hacı Beyoğlu) idi.

• Babası Eski Zağra esnafının başı olan Stoil Hacıboev (Hacı Beyoğlu) idi.

• Annesinin adı İrina idi.

• Erkek kardeşleri veya ağabeyleri: Zamba; Stoenço.

• Karısının adı Sofia Teodoridi Marasli (Maraşlı) idi.

• Oğulları: İvan Alexandrov Exarh (1855-1937); Dimitır Alexandrov Exarh.

• Kızı: Maria Alexandrova Tıpçileştova (Exarh).

• Erkek kardeşleri veya ağabeylerinin torunları: Georgi Kiumorev (Kömürev?, 1853-?); Pavun Momçev (?)(?-1865); Aleksandır Petkov (?); İrina Popgeorgieva (1833-1878).

• Oğlu İvan Alexandrov Exarh'ın karısı: Edvina Bulevska (Polonyalı).

• Oğlu İvan Alexandrov Exarh ile karısının oğlu: Ferdinand İvanoviç Exarh (1899-1968).

Kaynak

Dinka Todorova, Katya Atanasova, Milena Todorova vd.: Colloque international Alexandre Exarh et les "Chemins bulgares" vers l'Europe XIXe-XXe s. (7-8 Mayıs 2005, Stara Zagora) konferansı için hazırlanan Alexander Exarh tanıtım CD'si.

Chronological Details

Yaşam Kronolojisi

• İlk eğitim: Eski Zağra (?-?)

• Orta eğitim: İstanbul'da bir Rum okulu (?-?)

• İleri düzeyde eğitim: Bükreş Bey Akademisi (?-?); Budapeşte (?-?); Viyana (?-?); Münih (?-?);

• 1836(?): Üniversite eğitimi. Paris Tıp Okulu, sonra Matematik eğitimi (?-?).

• 1838: Dostu Gavril Krasteviç'in tavsiyesiyle Paris Osmanlı Büyükelçiliği'nde memuriyet görevi.

• 1838-1841: Fransız siyasi makamları nezdinde Bulgar meselesini dile getirmesi.(Kendi iddiasına göre) Thiers, Guizot ve Kral Louis Philippe tarafından kabul edilmesi.

• 1841: Niş isyanının bastırılması sonrasında Fransız bilgini M.Blanqui'nin Balkan gezisine resmi memur ve tercüman olarak eşlik etmesi.

• 1843: Bulgar-Osmanlı İmparatorluğu konfederasyonu önerisini getirmesi.

• 1846: İngiltere'de Bulgar meselesini raporlarla dile getirmesi. (Kendi iddiasına göre)Lord Aberdeen ile görüşmesi.

• 1847 veya 1848: Rusya'ya, St.Petersburg'a seyahati ve Çar I.Nikola'ya sunulmak üzere dilekçeler yazması.

• 1849-1860 : İstanbul'a dönüş ve gazetecilik hayatına başlayış. Bulgar gazetesi Tsarigradski Vestnik'i ("İstanbul Gazetesi") Rum cemaatinden bağımsız bir Bulgar Kilisesi davası için bir mücadele aracına dönüştürmesi.

• 1866: Paris Osmanlı Büyükelçiliği'ne Sefaret Müşaviri memurluğu ile gönderilmesi.

• 1870: Osmanlı devletinin bağımsız bir Bulgar kilisesi kurulmasına resmen izin vermesi. AE'ın İstanbul'a dönüşü.

• 1878 (?): Yeni kurulan Bulgaristan devletine prens olmak üzere başvurması, ancak Bulgar Meclisi tarafından reddedilmesi.

• 1879-1885: Şarki Rumeli Vilayetinde yerel yöneticilik ve yüksek yargıçlık görevleri.

• 1884 Nisan 23: Divan-ı Âli-i Muhakemat Ceza Dairesi Âzâsı sıfatıyla tevcih olunan 4. derece Mecidi Nişan.

• 1885 Temmuz 20: Divan-ı Âli-i Muhakemat Ceza Dairesi Reis-i sânisi sıfatıyla tevcih olunan 3. derece Mecidi Nişan ve Sâniye Sınıf-ı Ûlâ rütbesi.

• 1885 Ağustos 24: Divan-ı Âli-i Muhakemat Ceza Dairesi Reis-i sânisi sıfatıyla tevcih olunan Ûlâ Sınıf-ı Sânî rütbesi.

• 1885 Eylül 21: Şarki Rumeli vilayetinin Bulgaristan tarafından ilhak edilmesinden sonra emekliye sevk ediliş.

Kaynak

Mahir Aydın: Şarkî Rumeli Vilâyeti (Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1992).

Dinka Todorova, Katya Atanasova, Milena Todorova vd.: Colloque international Alexandre Exarh et les "Chemins bulgares" vers l'Europe XIXe-XXe s. (7-8 Mayıs 2005, Stara Zagora) konferansı için hazırlanan Alexander Exarh tanıtım CD'si.

Vera Boneva: "New French constitution: The modern constitutional institutions in the European countries on pages of the Istanbul Newspaper", Colloque international Alexandre Exarh et les "Chemins bulgares" vers l'Europe XIXe-XXe s. (7-8 Mayıs 2005, Stara Zagora) konferansı tebliği.

Bernard Lory: "Le crepuscule roumeliote d'une generation", Colloque international Alexandre Exarh et les "Chemins bulgares" vers l'Europe XIXe-XXe s. (7-8 Mayıs 2005, Stara Zagora) konferansı tebliği.

Roumiana Michneva: "Alexandre Exarh et les reseaux de sociabilite dans l'Europe du sud-est - La famille d'un representant de l'elite Bulgarie", Colloque international Alexandre Exarh et les "Chemins bulgares" vers l'Europe XIXe-XXe s. (7-8 Mayıs 2005, Stara Zagora) konferansı tebliği.

Pierre Voillery: "Alexandre Exarh, la Renaissance bulgare et les debuts de la Bulgarie moderne. Etat des lieux, apports et perspectives", Colloque international Alexandre Exarh et les "Chemins bulgares" vers l'Europe XIXe-XXe s. (7-8 Mayıs 2005, Stara Zagora) konferansı tebliği.

Personality

AE Bulgar ulusal uyanışı devrindeki kültürel çabaları, özellikle bağımsız bir Bulgar kilisesinin kurulması ve Bulgar cemaatinin Bab-ı Ali tarafından resmen tanınması sürecinde gösterdiği katkılar dolayısıyla modern Bulgar milli tarihinin belli başlı kişilerinden birisidir. Öte yandan AE Osmanlı makamlarıyla yakın temas halinde bulunmuş, zaman zaman Osmanlı devlet memurluğu da yapmıştır. Paris'teki öğrencilik yıllarında büyükelçi Mustafa Reşid Paşa, Koca'nın kişisel dostuydu ve bir masondu. Bulgar halkının Osmanlı İmparatorluğu çerçevesinde özerk olarak varlığını sürdüreceğine inandığı tahmin edilebilir. AE bu anlamda bir Tanzimat siyasetçisiydi. Bundan dolayıdır ki, yakın zamanlara kadar ulusçu Bulgar tarih yazıcılığı 1878'e değin Bulgaristan'ın tam bağımsızlığı çizgisini savunmamış olan AE'ı tartışmalı bir kişilik olarak görmüş, ve hakkında araştırmalar yapılmamıştır. Yani AE hakkındaki bilgilerimiz çok sınırlı olup Tanzimat reformcu kadrosu üzerinde ne tür etkilerinin olduğu bilinmemektedir.

Kaynak

Selçuk Akşin Somel: "Konferans Tanıtımı. Uluslararası Kolokyum : Aleksandır Ekzarh ve 19.-20.Yüzyıllarda Avrupa’ya Giden “Bulgar Yolları” (“Colloque international Alexandre Exarh et les “Chemins bulgares” Vers l’Europe XIXe-XXe s.” ; “Meždunarodna konferencija Aleksandăr Ekzarh i “Bălgarskite Pătišta” kăm Evropa XIX-nač. na XX v.”) (7-8 Mayıs 2005, Stara Zagora)", Tarih ve Toplum. Yeni Yaklaşımlar 2(Güz 2005).